25 lines
3.8 KiB
Plaintext
25 lines
3.8 KiB
Plaintext
Họ La bố ma
|
|
|
|
|
|
Họ La bố ma (danh pháp khoa học: Apocynaceae) còn được gọi là họ Dừa cạn (theo chi "Vinca"/"Catharanthus"), họ Trúc đào (theo chi "Nerium"), họ Thiên lý (theo chi "Telosma") với các danh pháp khoa học đồng nghĩa khác như Asclepiadaceae, Periplocaceae, Plumeriaceae, Stapeliaceae, Vincaceae, Willughbeiaceae. Tuy nhiên, trong Wikipedia lấy theo tên gọi của chi điển hình là chi Apocynum (la bố ma) nên gọi là họ La bố ma. Chúng là các loài cây thuộc thực vật có hoa bao gồm các loại cây thân gỗ, cây bụi, cây thân thảo hay cây dây leo. Nhiều loài là các loại cây thân gỗ cao trong các rừng mưa nhiệt đới, và chủ yếu là sinh trưởng trong các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới ẩm ướt—nhưng có một số loài sinh trưởng trong các môi trường khô hạn của vùng nhiệt đới. Cũng tồn tại một số loài cây lâu năm thân thảo ở khu vực ôn đới. Nhiều loài có nhựa trắng như sữa cũng như nhiều loài có chứa độc chất gây nguy hiểm cho tính mạng nếu ăn phải. Giống như một số chi khác trong họ Apocynaceae, chi "Adenium" có cả các loài có nhựa trắng dạng mủ latex và nhựa trong suốt; trong khi chi "Pachypodium" chỉ có nhựa trong suốt.
|
|
Phân loại.
|
|
Hiện nay người ta công nhận trong họ này 4.555 loài và được chia ra thành khoảng 415-424 chi. Họ "Asclepiadaceae" trong hệ thống phân loại Cronquist cũ, hiện nay theo AGP II đã được đưa vào trong Apocynaceae (Endress & Bruyn, 2000).
|
|
Hiện nay, họ Apocynaceae nghĩa rộng có 5 phân họ, bao gồm:
|
|
Phân bổ.
|
|
Các loài trong họ này phân bổ chủ yếu trong khu vực nhiệt đới:
|
|
Đặc trưng.
|
|
Lá đơn, thông thường mọc đối và chéo chữ thập hay mọc vòng xoắn; không có lá kèm. Hoa thông thường sặc sỡ, đối xứng tâm (đối xứng tỏa tia), tổ hợp thành các cụm hoa dạng hình xim hay chùm (ít khi thấy dạng chùm hay hoa đơn). Hoa lưỡng tính, với đài hoa duy nhất 5 thùy. Hoa mọc ở đầu ngọn hay ở nách lá. Các nhị hoa chèn vào bên trong ống của tràng hoa. Nhụy hoa thường là lớn.
|
|
Quả là loại quả hạch, quả mọng, quả nang hay quả kén.
|
|
Các chi.
|
|
Asclepiadoideae.
|
|
Xem bài Phân họ Bông tai
|
|
Sử dụng.
|
|
Một vài loài cây trong họ này có sử dụng kinh tế trong quá khứ.
|
|
Các chi "Carpodinus", "Landolphia", "Hancornia", "Funtumia" và "Mascarenhasia" đã từng là nguồn thương mại cho sản xuất cao su (kém chất lượng).
|
|
Nhựa của các loài trong chi "Acokanthera", chẳng hạn như "A. venenata" và nhựa cây dạng sữa của các loài thuộc chi "Pachypodium" ở Namibia đã được sử dụng làm chất độc để tẩm đầu mũi tên của người Khwe. Tuy nhiên, một số nguồn (Rapananrivo và những người khác, trang 5) có ghi rằng "Pachypodium" không có nhựa màu như sữa.
|
|
Các chi sau là các loại cây cảnh: "Amsonia", "Nerium" (trúc đào), "Vinca" (dừa cạn), "Carissa", "Allamanda" (cây huỳnh anh/càng cua), "Plumeria" (cây đại/hoa sứ), "Thevetia", "Mandevilla" (hoa Savannah).
|
|
"Rauvolfia caffra" là cây ba gạc chứa quinin. "Rauvolfia serpentina" hay ba gạc hoa đỏ chứa các ancaloit là reserpin và rescinnamin.
|
|
Một số là các nguồn dược phẩm, chẳng hạn như các glycozit, có tác động tới các chức năng tim mạch: "Acokanthera", "Apocynum", "Cerbera", "Nerium", "Thevetia" và "Strophantus".
|
|
Chi "Apocynum" đã từng được sử dụng làm nguồn lấy sợi của người Mỹ bản địa.
|
|
|