16 lines
2.8 KiB
Plaintext
16 lines
2.8 KiB
Plaintext
Mạc Như Đông
|
|
|
|
Mạc Như Đông (?-1873) hay Trần Nghị Đông là một quan nhà Nguyễn đã tham gia chống Pháp, dưới trướng của Nguyễn Tri Phương. Ông là cháu nội của Tông Đức Hầu Mạc Thiên Tứ.
|
|
Cuộc đời.
|
|
Mạc Như Đông, chưa rõ cha mẹ là ai, nhưng theo nhà nghiên cứu Trương Minh Đạt, thì trong tên Đông có bộ Mộc như vậy ông cùng một thế hệ với Mạc Công Du và Mạc Công Tài.
|
|
Theo sử sách còn ghi lại thì khoảng năm 1833 - 1834, là một trong những thời kỳ "đen tối" của xứ Hà Tiên. Bởi trong cuộc khởi binh của Lê Văn Khôi chống lại nhà Nguyễn, ở vùng Gia Định cũ (nay thuộc Thành phố Hồ Chí Minh), các con cháu họ Mạc ở Hà Tiên, là Công Du, Công Tài, Hầu Hi, Hầu Diệu vì nhận chức quan của họ Lê, cho nên sau khi cuộc nổi dậy bị thất bại, họ đều bị khép tội. Thêm nữa, cũng vì Lê Văn Khôi cho người sang Xiêm cầu viện, mà quân xiêm có cớ tràn sang chiếm cứ Hà Tiên, rồi theo kênh Vĩnh Tế qua Châu Đốc...
|
|
Mô tả cảnh tao loạn này, tác giả Jackenet, viết: "Quân Xiêm mặc sức đốt cướp dọc đường hành quân, giết đàn ông, bắt đàn bà trẻ con mang đi..."
|
|
Gặp họa lớn lao quá, mẹ Mạc Như Đông đành phải dẫn con rời bỏ xứ Hà Tiên ra Bắc, định cư ở quê ngoại, là làng Mộ Trạch (nay thuộc huyện Bình Giang, Hải Dương). Ở đây, Mạc Như Đông được mẹ đăng ký hộ tịch theo họ mẹ, nên có tên mới là "Trần Nghị Đông"
|
|
Năm Thiệu Trị thứ 3 (1843), ông đỗ cử nhân, được bổ nhậm làm Đốc học tỉnh Định Tường.
|
|
Sáng ngày 1 tháng 9 năm 1858, quân Pháp nổ súng vào Đà Nẵng. Ngày 2 tháng 2 năm 1859, quân Pháp vào đánh Gia Định. Khoảng 1860, Mạc Như Đông theo Tán lý đạo Định Biên là Nguyễn Duy(khi ấy Nguyễn Duy đang đóng ở Tân An tức Long An bây giờ), về Gia Định phục vụ trong bộ chỉ huy của Tổng thống quân vụ Nguyễn Tri Phương, anh ruột tướng Nguyễn Duy. Ở tại quân thứ Chí Hòa, ông nhận lệnh của chủ tướng Tri Phương làm bài hịch để động viên quân dân chống Pháp.
|
|
Và rồi sau khi đại đồn Chí Hòa bị thất thủ, không thấy tác giả sách "Nghiên cứu Hà Tiên" cho biết thêm gì về ông, mà chỉ có một đoạn văn như sau:
|
|
Hịch kêu gọi …đánh Tây (Pháp).
|
|
Bài hịch do Mạc Như Đông làm thay cho Tổng thống quân vụ Nguyễn Tri Phương.
|
|
Nguyên bài hịch được Trương Vĩnh Ký sưu tầm và đăng trên tập "Sử loại thông khảo" (hay "Thông loại khóa trình") số 2 tháng 6 năm 1889, trích:
|
|
|